GEMERT – De geschiedenis van Gemert staat in de etalage. Harvey Otten heeft een historische roman geschreven waarin Ambrosius van Virmundt de hoofdrol speelt. Virmundt was in de zeventiende eeuw commandeur van Gemert, het dorp waar Otten is opgegroeid.Het vuistdikke debuut ligt daar sinds kort in de schappen, maar is ook verkrijgbaar bij boekhandels in zijn huidige woonplaats Amsterdam. “Door het verleden te beleven, kunnen we het heden beter begrijpen. Daarom vind ik het leuk om zijn verhaal te vertellen.”
Door Marcel Bosmans
Harvey Otten is opgegroeid in Gemert. Zijn ouders hadden een modezaak aan het Ridderplein en het gezin woonde boven de winkel: “We keken uit op het kasteel en de kerk. Mijn oom Ad is heemkundige en heeft veel over de Gemertse geschiedenis geschreven en verteld. Ik ben dus met het cultuurhistorische erfgoed van de Duitse Orde opgegroeid en er in zekere zin vergroeid mee geraakt. Als architect volg ik in de huidige transformatie van het kasteeldomein ook met bijzondere interesse. De unieke geschiedenis van de Commanderij Gemert is goed gedocumenteerd, maar vrij feitelijk vastgelegd. Ik dacht bij mezelf: ‘Er moet toch ook een sappig verhaal over te schrijven zijn, waarin je jezelf kunt herkennen.’ Daarom ben ik er zelf ingedoken.”
Ambrosius Virmundt
Bij Ambrosius Virmundt bleef hij hangen. “Over andere commandeurs, die als vorsten over Gemert regeerden, valt ook genoeg te vertellen, maar Virmundt is geschikter als romanfiguur. Niet alleen omdat ‘Virmundt’ lekker bekt, maar ook omdat er relatief weinig over hem bekend is. Hoe minder er historisch vaststaat, hoe meer ruimte er is voor de verbeelding. Als schrijver vind ik het fijn om grote delen zelf in te vullen.”
Van Ambrosius van Virmundt weten we dat hij rond 1615 in het Duitse Neersen geboren is. Zijn ouders waren protestant en bekeerden zich later tot het katholicisme. “De meest fanatieke anti-rokers, zijn vaak ex-rokers. Zo werden de Virmundt’s vurige verdedigers van het katholieke geloof.” Dat kwam in het noordelijke deel van Europa steeds meer in het gedrang door het opkomende protestantisme. De familie financierde de bouw van katholieke kerken en kloosters. Vrome zussen Alvera en Odilia stichten zelf een klooster in het Duitse Gulik (Jülich), dat door Ambrosius en zijn oudste broer Adrian bekostigd werd. Het adellijke geslacht had veel aanzien. Alvera werd na haar dood als een heilige vereerd. Vader Johan II van Virmundt Neersen was onder andere gouverneur van Bonn en commandant van de havenstad Rostock.
Commandeur van Gemert
Ambrosius werd in 1639 tot Duitse Orde ridder geslagen. Vanaf 1656 was hij commandeur in Gemert, daarvoor was hij bestuurder in Aken en Bekkevoort. Als machthebber beschermde hij de bevolking van Gemert tegen buitenlandse troepen en huurlingen die in vredestijd aan het plunderen sloegen en waakte hij over de vrijheid om de katholieke godsdienst uit te kunnen oefenen. Dreigde er acuut gevaar, dan bewapende hij de bevolking en bracht hij de kerkelijke schatten, zoals het Mariabeeld in Handel en de splinter van het Heilige Kruis, die als reliek in de Gemertse kerk bewaard wordt, snel in veiligheid. De laatste jaren van zijn leven was hij Ratsgebietiger en daarmee een machtig man in de balije. Na zijn overlijden in 1684 werd hij in zijn geliefde Gemert begraven.
Johan de Witt
De signatuur van Ambrosius van Virmundt staat in goud afgedrukt op de kaft van het boek. Die oorspronkelijke handtekening is terug te vinden op een document uit 1662, waarin de soevereiniteit van Gemert wordt beschreven.Daarmee herkreeg Gemert de sinds de Vrede van Münsteropgeschorte soevereiniteit en vrije uitoefening van de katholieke eredienst. Commandeur Virmundt tekende namens de Duitse Orde, raadspensionaris Johan de Witt namens de Staten Generaal. Het was een voor Gemert belangwekkend stuk, dat tevens de statuur van Virmundt aantoont. “Als lid van een invloedrijke familie en door zijn eigen verdiensten binnen de Duitse Orde was hij maar één of twee handdrukken verwijderd van de allermachtigste personen uit zijn tijd, zoals koning-stadhouder Willem III, Lodewijk XIV, paus Alexander VII en de gebroeders De Witt.”
Over de tijd waarin Virmundt leefde is veel meer bekend dan over hemzelf. Het was een roerige periode in de Europese geschiedenis met gewelddadige godsdiensttwisten. Tijdens de Dertigjarige Oorlog, die de Tachtigjarige Oorlog overlapte, stierf een derde van de bevolking van het Heilige Roomse Rijk aan geweld, honger en ziekte. Tegelijkertijd was het voor de noordelijke Nederlanden een Gouden Eeuw. “Het verhaal van Virmundt is dus veel groter en veelomvattender dan Gemert alleen.”
Dikke pil
Otten heeft vijf jaar gewerkt aan zijn debuutroman: “Ik heb het als een project benaderd, eerst de grote lijnen op papier gezet en me niet laten afschrikken door al het werk dat er in gaat zitten. Ik heb vooral veel gelezen en als het kon historische plekken bezocht. Op sommige locaties is het verleden nog levend, op andere zijn alle sporen uitgewist. Zoals in Maastricht. Waar ooit een commanderij stond, ligt nu een door snelwegen omgeven industrieterrein. In eerste instantie was het niet mijn bedoeling om een boek te schrijven. Ik dacht eerder aan een artikel voor de krant of een blog. Tijdens mijn onderzoek kwam ik steeds meer verhalen en verbindingen tegen. Zo is het uitgegroeid tot deze dikke pil van 445 bladzijden.”
Gemertse geschiedenis
In het boek vecht Virmundt tegen het Einde der Tijden dat door zijn doemdenkende zus wordt aangekondigd. “Terugkijkend kunnen we constateren dat hij die strijd in zijn voordeel beslecht heeft, de wereld is niet vergaan. Al lijkt hij wel aan de verkeerde kant van de geschiedenis te hebben gestaan. Op zijn grafschrift stond dat hij een licht voor de gemeenschap was en een ware held. Hij leeft nu weer voort in mijn roman en helpt zo ook ons gezamenlijke verleden levend te houden. Held of niet, ik vind het vooral leuk om zijn verhaal te vertellen en om lezers mee terug te nemen naar zijn tijd en naar de plekken die een rol speelden in zijn leven. Ik hoop op zijn minst dat de hele Virmundtstraat het leest. En wat nog gaver zou zijn: dat Virmundt ook in Amsterdam een stukje Gemertse geschiedenis schrijft.”
Virmundt. Harvey Otten. ISBN 9789082457544. Virmundt is bij iedere boekhandel te bestellen, waaronder die in Gemert en is ook bij de VVV. verkrijgbaar. Meer info: https://virmundt.com.
Foto: Harvey Otten met zijn romandebuut Virmundt.
Foto's:
