Met boswachter Lieke op pad over de Grotelsche Heide: ‘Je blijft nieuwe dingen ontdekken‘

BAKEL - De Grotelsche Heide is één van de meeste veelzijdige natuurgebieden in de gemeente Gemert-Bakel. Lieke Verhoeven, boswachter publiek bij Staatsbosbeheer, neemt ons mee langs de Bekenwandeling, de blauwe wandelroute.

“Je raakt hier eigenlijk nooit uitgekeken”, vertelt Lieke Verhoeven als ze het wandelpad naar de Grotelsche Heide inslaat. “Sowieso is het een prachtig gebied. De natuur is hier heel divers. En je ziet overal de historie van het landschap terug. Dat maakt het hier niet alleen mooi, maar ook bijzonder en interessant.”

De Grotelsche Heide, grofweg tussen Bakel en De Mortel, beslaat zo’n 115 hectare en wordt gemarkeerd door de Esperloop en de Snelle Loop die het gebied als het ware inkaderen. Vanaf de parkeerplaats bij Grotels Genieten, aan de Grotel 5 in Bakel, heeft Staatsbosbeheer de Bekenwandeling uitgezet. De met lichtblauwe bordjes aangegeven route voert in negen kilometer langs alle verschillende landschappen die het terrein kenmerken. En dat biedt Lieke Verhoeven, boswachter publiek bij Staatsbosbeheer, alle ruimte om stil te staan bij allerlei bijzondere natuurverschijnselen op en rond de Grotelsche Heide.

Ze start haar verhaal bij de Esperloop, die van oost naar west door het gebied meandert. “De Esperloop wordt gevoed door grondwater dat omhoog komt uit de Peelrandbreuk”, vertelt ze. “Het is kwelwater, met de kenmerkende, roodbruine roestkleur.” Lieke wijst op het glimmende laagje dat op het water drijft. “Veel mensen denken dat dat een olielaagje is, maar het zijn mineralen uit de bodem. En dat is weer voedsel voor bloemen en planten die alleen rond kwelwaterstromen te zien zijn.”

Even verderop is zo’n bijzondere plant zichtbaar. De gele blaadjes van de dotterbloem steken helder af tegen het donkere water. Lieke: “Het is één van de eerste plantjes die nu in het vroege voorjaar bloeit. Maar over een aantal weken is het hier één gele zee van dotterbloemen en gele lis.”

We zijn inmiddels op open heidegebied beland, waarvan het wandelpad en de Esperloop de natuurlijke afkadering vormen. “Dit houden we bewust open”, vertelt Lieke. “We hebben hier het hele jaar Aberdeen Angus runderen lopen. Die houden de begroeiing op een natuurlijke manier laag. Dat levert kruidig grasland op, en dat is weer goed voor de biodiversiteit.”

Als resultaat van die inspanningen kan de aanwezigheid van de bronlibel worden gezien, die in 2012 voor het eerst op de Grotelsche Heide gesignaleerd werd. “Door de extreme droogte van de afgelopen jaren is de beek een aantal keer drooggevallen. Sindsdien is de libel ook niet meer gezien. Laten we hopen dat de bronlibel toch weer terug komt.”, zegt Lieke. “Want het is een ernstig bedreigde libellesoort.”

Via het beekdal van de Esperloop, waarvan het wandelpad de meanderende lijn volgt, komen we aan bij het bosgebied dat ten zuiden van de heide ligt. “Een typisch productiebos”, legt de boswachter uit. “Vroeger was dit een stuifzandgebied. Eind negentiende eeuw werden er naaldbomen geplant, die gebruikt werden voor de mijnbouw. Die naaldbomen hebben nog steeds de overhand, maar we laten de natuur tegenwoordig zoveel mogelijk z’n gang gaan. Het idee is dat we op termijn een diverser bosgebied krijgen met meer loofbomen. Een gemengd bos verdampt minder water en is beter bestand is tegen klimaatbedreigingen.”

We doorkruisen het verwilderdende bos, nog steeds de Esperloop volgend, en wandelen plotseling open velden op. In de verte is de kerktoren van Bakel te zien, maar we slaan al snel af in oostelijke richting, langs opnieuw heidegebied. “Dit stuk werd begraasd door een schapenkudde”, verzucht Lieke. “Maar mensen kunnen hun hond blijkbaar niet aan de lijn houden. We hebben vorig jaar te maken gehad met vier bijtincidenten, waardoor we twijfelen of de schapen dit jaar terug laten komen.”

Met het begrazingsgebied in de rug duiken we terug het bos in. We hebben de Esperloop inmiddels verlaten en komen, via twee poelen en het centrale heidegebied, uit bij de zendtoren die als een baken in het landschap staat. “Daar woont ook een bijzondere familie”, zegt Lieke terwijl ze omhoog wijst. “Met zelfs een eigen real-life soap”, voegt ze er lachend aan toe. Ze doelt op een familie slechtvalken die zich boven op de ‘Wortel van de Mortel’ gehuisvest heeft, en van wie de belevenissen live te volgen zijn. Twee webcams, die je live kunt volgen via www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/slechtvalk , geven een boeiend beeld van het leven op 130 meter hoogte.

Pal onder de toren is bovendien een populaire vogelspotplek. Wij pikken er de Snelle Loop op, de tweede beek die de Grotelsche Heide doorkruist. “Dit water is van andere kwaliteit dan de Esperloop, omdat dit geen kwelwater is.”, vertelt Lieke. “Wat heel andere planten- en diersoorten aantrekt dan de kwelgevoede Esperloop.”

Rond de bedding, die enkele jaren geleden een dubbele, slingerende route kreeg, zijn onder meer watergentiaan en pijlkruid te vinden. Bovendien werden er vispassages aangelegd. Natuurlijke stuwen moeten het water bij droogte beter vasthouden in het gebied. 

In het uiterste westen van het gebied duikt de Snelle Loop onder de weg door, om verderop een oude landweer te volgen. Opnieuw een voorbeeld van duidelijk zichtbare landschapsgeschiedenis, zegt Lieke: “De eeuwenoude verdedigingswal is vorig jaar in ere hersteld, toen de bedding van de Snelle Loop opnieuw is ingericht.” Het geeft extra waarde aan het gebied, dat hier een ecologische verbindingszone vormt richting de verderop gelegen Biezen.

Die kant gaan wij niet op. We steken de Snelle Loop over en wandelen via de zuidelijke oever terug, tot we de Esperloop weer tegenkomen. “Kijk”, zegt Lieke. “Dit is nou één van die bijzondere plekjes van dit gebied. Het kwelwater van de Esperloop stroomt hier uit in het oppervlaktewater van de Snelle Loop.” 

Het betekent ook dat we bijna rond zijn. We volgen opnieuw de Esperloop, komen her en der nog bedden dotterbloemen tegen, en zijn dan terug op de parkeerplaats. “Jammer”, concludeert onze gids en boswachter Lieke Verhoeven. “Want dit is nou typisch zo’n gebied waar je uren kunt ronddwalen om nieuwe dingen te ontdekken.” 

(Tekst: Siel Peijs, foto: Jo van Es/RJ Foto Video i.ov. Heerlijck Vrij Magazine. Heerlijck Vrij Magazine is een samenwerking tussen VVV Gemert-Bakel en Gemert Media BV).